Tổng Hợp Ký Hiệu Và Thông Số Trên Aptomat (CB) – Hướng Dẫn Chi Tiết 2025

Cách Đọc Thông Số Kỹ Thuật Trên Aptomat (CB): Giải Mã Ý Nghĩa & Hướng Dẫn Chọn Đúng Chuẩn Kỹ Sư

Bạn có biết: Hơn 70% các vụ cháy nổ tại nhà xưởng và hộ gia đình xuất phát từ sự cố chập điện? Và một trong những nguyên nhân hàng đầu là do lựa chọn thiết bị đóng cắt sai thông số kỹ thuật, khiến hệ thống không tự ngắt khi gặp sự cố.

Đứng trước một chiếc Aptomat với chi chít các ký hiệu như Icu, Ics, In, C32, 100AT/125AF…, không chỉ người dùng phổ thông mà ngay cả nhiều thợ điện mới vào nghề cũng cảm thấy “hoang mang”. Hiểu sai một con số, bạn có thể đang đặt toàn bộ hệ thống điện và an toàn tính mạng vào vòng nguy hiểm.

Với kinh nghiệm thực chiến trong lĩnh vực điện công nghiệp hơn 20 năm, các chuyên gia tại KTH Electric đã biên soạn bài viết này như một cuốn “từ điển sống”. Chúng tôi sẽ giúp bạn giải mã chi tiết từng ký hiệu, cung cấp công thức tính toán chuẩn xác để bạn chọn được thiết bị bảo vệ hoàn hảo nhất.

Hình 1: Aptomat MCB của thương hiệu Schneider Electric – “Vệ sĩ” của hệ thống điện.

1. TỔNG QUAN VỀ APTOMAT VÀ CÁC BIẾN THỂ

Trước khi đi sâu vào các con số, chúng ta cần thống nhất về các khái niệm cơ bản để tránh nhầm lẫn khi mua hàng.

Aptomat là gì?

Aptomat là từ mượn gốc tiếng Nga (Автомат), tên tiếng Anh là Circuit Breaker (viết tắt là CB). Đây là thiết bị đóng cắt tự động, có nhiệm vụ bảo vệ hệ thống điện khi xảy ra hai sự cố nguy hiểm nhất:

• Quá tải (Overload): Khi bạn dùng quá nhiều thiết bị cùng lúc, dòng điện tăng cao quá mức cho phép của dây dẫn.
• Ngắn mạch (Short Circuit): Hay còn gọi là chập điện, khi dây pha chạm dây trung tính hoặc chạm nhau, dòng điện tăng vọt tức thời.

Phân loại Aptomat phổ biến trên thị trường

Hiểu đúng loại Aptomat giúp bạn không bị người bán “dắt mũi”.

Chuyên viên tư vấn & Báo giá

Ms. Khuyên Bùi

⚡ Phản hồi ngay

Chat tư vấn qua Zalo Official

• 1. MCB (Miniature Circuit Breaker): Aptomat dạng tép.Đặc điểm: Nhỏ gọn, dòng cắt thấp (4.5kA – 10kA), dòng định mức thường dưới 100A.Ứng dụng: Dùng chủ yếu cho điện nhẹ, điện dân dụng, tủ điều khiển chiếu sáng.
• 2. MCCB (Moulded Case Circuit Breaker): Aptomat dạng khối đúc (hay còn gọi là CB khối).Đặc điểm: Kích thước lớn, vỏ đúc chắc chắn, dòng cắt cao (10kA – 100kA), dòng định mức có thể lên tới 1600A.Ứng dụng: Dùng cho tủ điện tổng, nhà xưởng công nghiệp, bảo vệ nguồn tổng.
• 3. Aptomat chống dòng rò (RCCB, RCBO, ELCB):Ngoài chức năng đóng cắt, chúng có khả năng phát hiện dòng điện rò rỉ xuống đất (do hở dây, thiết bị ẩm ướt) để ngắt điện. Đây là loại Aptomat chống giật bắt buộc phải có ở những khu vực ẩm ướt như nhà bếp, phòng tắm.

2. GIẢI MÃ CHI TIẾT THÔNG SỐ KỸ THUẬT TỪ CƠ BẢN ĐẾN NÂNG CAO

Để hiểu rõ về chất lượng thiết bị, bạn cần nắm vững các thông số về cường độ dòng điện (I), điện áp (U) và khả năng chịu dòng ngắn mạch. Dưới đây là giải thích chi tiết từng thông số:

Nhóm thông số về Dòng điện (Current)

• In (Rated Operational Current) – Dòng điện định mức:Đơn vị: Ampe (A). Ý nghĩa: Là dòng điện tối đa mà aptomat có thể chịu đựng trong điều kiện hoạt động bình thường. Nếu dòng điện vượt quá chỉ số này (ví dụ 40A), các lá kim loại bên trong sẽ nóng lên dựa trên nguyên lý rơ le nhiệt và ngắt mạch để bảo vệ.
• Ir (Adjustable Setting Current) – Dòng chỉnh định:Ý nghĩa: Ở các dòng Aptomat cao cấp thường thấy trong tủ điện hạ thế, dòng định mức có thể điều chỉnh được.Công thức: Ir = (0.4 ~ 1.0) x In.Ứng dụng: Rất hữu ích khi bạn mua át cho động cơ nhưng chưa biết tải thực tế, hoặc muốn dự phòng cho việc nâng cấp tải sau này.

Nhóm thông số về Khả năng cắt ngắn mạch (Breaking Capacity) – Sống còn!

Khi xảy ra ngắn mạch, dòng điện tăng vọt cực lớn. Nếu Aptomat có khả năng cắt thấp hơn dòng này, nó sẽ bị nổ tung hoặc dính tiếp điểm.

• Icu (Ultimate Short-circuit Breaking Capacity): Khả năng ngắt mạch cực đại. Là dòng điện ngắn mạch tối đa mà aptomat có thể chịu được trong điều kiện thử nghiệm (1 lần duy nhất). Sau khi cắt dòng này, thiết bị có thể bị hỏng và cần được thử nghiệm kiểm định lại hoặc thay thế. (Ví dụ dễ hiểu: Icu là sức chịu đựng “tử chiến” 1 lần của Aptomat).
• Ics (Service Short-circuit Breaking Capacity): Khả năng cắt thực tế. Là dòng điện ngắn mạch tối đa mà aptomat có thể chịu đựng và vẫn hoạt động tốt sau nhiều lần cắt. (Ví dụ: Ics là sức bền “dẻo dai”, cắt xong vẫn dùng tiếp được).Lời khuyên từ KTH Electric: Hãy chọn Aptomat có Ics = 100% Icu. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các nhà máy yêu cầu độ tin cậy cao.
• Icw (Short-time Withstand Current): Khả năng chịu dòng ngắn mạch trong một khoảng thời gian ngắn (1s hoặc 3s) mà không nhảy. Thông số này thường chỉ xuất hiện ở Máy cắt không khí ACB hoặc MCCB đầu nguồn để tạo tính chọn lọc, chờ cho Aptomat nhánh phía dưới nhảy trước.

Nhóm thông số về Điện áp (Voltage)

• Ue (Rated Operational Voltage): Điện áp làm việc định mức. Thường là 220V (1 pha) hoặc 380V (3 pha). Bạn có thể tham khảo thêm bài viết về các cấp điện áp lưới điện truyền tải Việt Nam để hiểu rõ hơn.
• Ui (Rated Insulation Voltage): Điện áp cách điện định mức. Đây là ngưỡng chịu đựng của vật liệu cách điện bên trong. Để đảm bảo an toàn, các kỹ sư thường dùng thiết bị đo điện trở cách điện để kiểm tra thông số này định kỳ.
• Uimp (Impulse Withstand Voltage): Điện áp chịu xung. Khả năng chịu đựng các xung điện áp đột biến như sét lan truyền. Trong các hệ thống nhạy cảm, ngoài việc chọn Uimp cao, bạn nên lắp thêm thiết bị chống sét lan truyền.

3. GIẢI MÃ KÝ HIỆU BÍ ẨN TRÊN MCB: C16, C32, D40…

Trên các Aptomat tép MCB dân dụng, bạn thường thấy các ký hiệu in rất to như C16, C32, C40. Đây là ký hiệu kết hợp giữa rơ le quá tải và đường cong ngắt (Trip Curve) và dòng định mức.

⚠️ Cảnh báo: Nếu dùng Aptomat Type B cho động cơ, át sẽ nhảy ngay khi khởi động. Ngược lại, dùng Type D cho mạch điện tử dân dụng sẽ không bảo vệ kịp thời.

4. CASE STUDY – CÁCH ĐỌC THÔNG SỐ TRÊN THỰC TẾ

Để giúp bạn hình dung rõ hơn, hãy cùng chuyên gia KTH Electric phân tích một ví dụ cụ thể thường gặp trên nhãn thiết bị MCCB công nghiệp: MCCB 4P/125AF/100AT/36kA.

• MCCB: Loại aptomat khối.
• 4P: Aptomat 4 cực. Loại này rất quan trọng trong các hệ thống 3 pha để tránh hiện tượng dây trung tính bị nóng do lệch pha.
• 125AF: Dòng điện khung (Ampe Frame). Giá trị dòng điện lớn nhất mà khung vỏ chịu được.
• 100AT: Dòng điện tác động (Ampe Trip). Là dòng điện thực tế mà aptomat sẽ ngắt khi quá tải.
• 36kA: Khả năng ngắt dòng ngắn mạch cực đại (Icu).

5. CÔNG THỨC TÍNH TOÁN VÀ HƯỚNG DẪN CHỌN APTOMAT

Làm sao để biết nên mua Át bao nhiêu Ampe? Bạn có thể tham khảo bảng chọn Aptomat theo công suất hoặc tính toán thủ công như sau:

Công thức tính dòng điện (I)

Dựa trên tổng công suất (P) của thiết bị:

Trong đó:

P: Công suất tiêu thụ (Watt).

U: Điện áp (220V cho 1 pha, 380V cho 3 pha).

cosφ: Hệ số công suất (Khoảng 0.8 – 0.9 cho động cơ; bằng 1 cho thiết bị nhiệt như bình nóng lạnh).

Ví dụ thực tế

Bài toán: Chọn Aptomat cho một bình nóng lạnh công suất 2500W, điện áp 220V.

1. Tính dòng điện: I = 2500 / 220 ≈ 11.36 A.
2. Tính hệ số an toàn: 11.36 x 1.2 ≈ 13.6 A.
3. Lựa chọn: Chọn loại phổ biến trên thị trường là 16A (C16). Đồng thời chọn dây dẫn phù hợp (tham khảo dây điện 1 lõi hoặc cáp CVV và CXV) để đi dây cho đúng.

6. CHUẨN HÓA VỀ MÀU SẮC VÀ BIỂU TƯỢNG

Rất nhiều bài viết trên mạng đang hướng dẫn sai về màu sắc trên Aptomat. Theo tiêu chuẩn IEC và thực tế các thiết bị như của Schneider hay Siemens AG:

• Trạng thái BẬT (ON) – Có điện: Tay gạt chỉ lên trên. Lộ ra màu ĐỎ (RED) hoặc ký hiệu I. Cảnh báo nguy hiểm.
• Trạng thái TẮT (OFF) – Ngắt điện: Tay gạt chỉ xuống dưới. Lộ ra màu XANH (GREEN) hoặc ký hiệu O. An toàn.

7. LỜI KHUYÊN VÀNG TỪ CHUYÊN GIA KTH ELECTRIC

Câu chuyện 1P hay 2P cho gia đình?

Rất nhiều thợ điện tiết kiệm chi phí chỉ lắp Át 1 cực. Tuy nhiên, KTH khuyên bạn nên dùng Aptomat 1 pha 2 cực (ngắt cả Lửa và Mát) cho các thiết bị quan trọng. Điều này đảm bảo khi tắt Át, nguồn điện được cách ly hoàn toàn, an toàn tuyệt đối khi sửa chữa.

Câu chuyện 3P hay 4P cho nhà xưởng?

Tương tự, với điện 3 pha, nếu tải không cân bằng, dây trung tính có thể xuất hiện dòng điện lớn. Nếu dùng Át 3P, dây trung tính không được bảo vệ. Giải pháp tối ưu là dùng Át 4P cho tủ tổng phân phối. Bạn có thể tham khảo thêm dịch vụ bảo trì tủ điện hạ thế để kiểm tra định kỳ các thiết bị này.

8. CÂU HỎI THƯỜNG GẶP (FAQ)

Bài viết thuộc bản quyền của KTH Electric. Vui lòng trích dẫn nguồn khi sao chép.