Thông Tư 39/2015/TT-BCT: Quy Chuẩn Chất Lượng Điện Năng 2025

Thông Tư 39/2015/TT-BCT: Cẩm Nang Toàn Tập Về Chất Lượng Điện Năng Doanh Nghiệp Cần Biết 2025

Khi “Điện Sạch” Trở Thành Yêu Cầu Sống Còn

Trong hơn 20 năm làm nghề tư vấn và bảo trì hệ thống điện công nghiệp, tôi nhận thấy một sự thay đổi lớn. Nếu trước đây, các nhà máy chỉ quan tâm “có điện hay mất điện”, thì nay, trong kỷ nguyên Công nghiệp 4.0, câu hỏi đặt ra là: “Điện có sạch không?”.

Sự bùng nổ của các thiết bị điện tử công suất như Biến tần (VFD), Robot hàn, Lò cảm ứng… đã mang lại hiệu suất sản xuất vượt trội, nhưng đồng thời biến chúng thành những “thủ phạm” gây ô nhiễm ngược lên lưới điện quốc gia.

Để kiểm soát tình trạng này, Bộ Công Thương đã ban hành Thông tư 39/2015/TT-BCT quy định về Hệ thống điện phân phối. Đây được xem là “bộ luật gốc” về chất lượng điện năng. Nếu doanh nghiệp của bạn lơ là văn bản này, bạn không chỉ đối mặt với nguy cơ hỏng hóc thiết bị tiền tỷ mà còn có thể bị Công ty Điện lực (EVN) từ chối đấu nối hoặc ngừng cấp điện.

Bài viết này sẽ giải mã chi tiết Thông tư 39 dưới góc độ kỹ thuật thực chiến, giúp bạn tự tin kiểm soát hệ thống điện của mình.

📞

Hotline tư vấn 0968.27.11.99

Ms. Thanh Tâm

Chuyên Viên tư vấn & báo giá

⚡ Phản hồi trong 5 phút

Chat ngay qua Zalo Official

Thông Tư 39/2015/TT-BCT Là Gì & Tại Sao Nó Quan Trọng?

Hiểu đơn giản, Thông tư 39/2015/TT-BCT là bộ quy chuẩn kỹ thuật quốc gia quy định các ngưỡng giới hạn (Limit) cho các thông số điện vật lý như: Điện áp, Tần số, Sóng hài, Độ mất cân bằng pha… tại điểm đấu nối (PCC).

Đối tượng áp dụng

• Đơn vị phân phối điện (Bên bán): Phải đảm bảo điện cấp đến công tơ của bạn đạt chuẩn.
• Khách hàng sử dụng điện (Bên mua): Các nhà máy, tòa nhà, xí nghiệp phải đảm bảo quá trình vận hành của mình không gây nhiễu ngược lại lưới điện chung.

Ba rủi ro lớn nếu vi phạm Thông tư 39

Tôi thường cảnh báo khách hàng về 3 tầng rủi ro:

1. Rủi ro Pháp lý (Legal Risk): Theo quy định, EVN có quyền yêu cầu khách hàng khắc phục hoặc tạm ngừng cấp điện nếu phát hiện hệ thống của khách hàng bơm sóng hài quá mức cho phép lên lưới, gây ảnh hưởng đến các phụ tải lân cận.
2. Rủi ro Tài chính (Financial Risk): Chất lượng điện kém làm giảm tuổi thọ thiết bị. Một động cơ 100kW trị giá vài trăm triệu có thể bị cháy chỉ sau vài tháng nếu chạy trong môi trường sóng hài cao.
3. Rủi ro Vận hành (Operational Risk): Đây là điều đáng sợ nhất. Dây chuyền sản xuất đang chạy bỗng dưng dừng đột ngột (Trip) do PLC bị nhiễu, gây thiệt hại hàng tỷ đồng do phế phẩm và chậm tiến độ.

Giải Mã Các Chỉ Tiêu Kỹ Thuật Cốt Lõi (Phân Tích Chuyên Sâu)

Dưới đây là sự “phiên dịch” các điều khoản khô khan trong Thông tư 39 sang ngôn ngữ kỹ thuật dễ hiểu cho anh em M&E.

Tiêu chuẩn về Điện áp (Voltage) – Điều 5

Điện áp là yếu tố cơ bản nhất. Một hệ thống điện khỏe mạnh phải có điện áp ổn định.

• Trong điều kiện vận hành bình thường: Điện áp tại điểm đấu nối được phép dao động trong khoảng ± 05% so với điện áp danh định.Ví dụ: Với lưới hạ thế 380V, điện áp cho phép từ 361V đến 399V.
• Trong chế độ sự cố đơn lẻ: Dao động cho phép mở rộng ra +5% và -10%.

Góc nhìn chuyên gia: Nếu điện áp sụt quá thấp (Voltage Sag), các cuộn hút của Contactor sẽ không đủ lực từ để giữ, dẫn đến nhả tiếp điểm và ngắt điện toàn bộ hệ thống điều khiển. Ngược lại, nếu điện áp vọt lên quá cao (Swell), các linh kiện điện tử trong bộ nguồn PLC, Driver Servo sẽ bị đánh thủng.

Tiêu chuẩn về Tần số (Frequency) – Điều 6

Tần số danh định của lưới điện Việt Nam là 50Hz.

• Dao động cho phép: ± 0.2Hz (tức là từ 49.8Hz đến 50.2Hz) trong điều kiện bình thường.
• Trường hợp hệ thống chưa ổn định (sự cố): Cho phép ± 0.5Hz.

Thực tế: Chỉ số này chủ yếu do EVN kiểm soát tại các nhà máy phát điện. Doanh nghiệp ít khi can thiệp được, trừ khi bạn dùng máy phát điện dự phòng riêng lẻ.

Tiêu chuẩn về Sóng hài (Harmonics) – Điều 32 – QUAN TRỌNG NHẤT

Đây là “trái tim” của vấn đề chất lượng điện năng hiện nay. Sóng hài là gì? Đó là các dòng điện/điện áp nhiễu có tần số là bội số của tần số cơ bản (50Hz). Ví dụ sóng hài bậc 5 là 250Hz, bậc 7 là 350Hz.

Thông tư 39 quy định rất chặt chẽ về Tổng độ biến dạng sóng hài điện áp (THD-V):

Cảnh báo: Rất nhiều nhà máy dệt may, thép, nhựa tại Việt Nam khi tôi đi đo đạc đều có chỉ số THD-V lên tới 10% – 12%, vượt xa ngưỡng cho phép. Đây là lý do chính khiến Tụ bù nổ liên tục và tiền điện tăng cao do tổn hao.

Độ mất cân bằng pha (Unbalance) – Điều 8

Trong hệ thống 3 pha, lý tưởng nhất là tải được chia đều. Nhưng thực tế không bao giờ tuyệt đối.

• Quy định: Độ mất cân bằng pha điện áp (tỷ lệ thành phần thứ tự nghịch/thứ tự thuận) không được vượt quá 3%.
• Hậu quả: Mất cân bằng pha sinh ra dòng điện chạy trong dây trung tính (dù tải 3 pha cân bằng về lý thuyết). Dòng này gây nóng cáp trung tính, lệch điện áp pha, làm động cơ rung lắc dữ dội và giảm hiệu suất.

Dấu Hiệu Nhận Biết Nhà Máy Đang Vi Phạm Thông Tư 39

Bạn không cần đợi đến khi có máy đo chuyên dụng mới biết mình “bệnh”. Hãy quan sát các triệu chứng lâm sàng sau đây:

1. Tụ bù “chết” yểu: Tụ bù hạ thế vừa thay mới được 3-6 tháng đã bị phồng, xì dầu hoặc nổ banh xác. Đây là dấu hiệu điển hình của cộng hưởng sóng hài.
2. Aptomat (CB) nhảy “ma”: CB tổng hoặc nhánh bị trip (nhảy) vô cớ vào những giờ nhất định, dù dòng tải đo được bằng Ampe kìm vẫn thấp hơn dòng định mức của CB. Nguyên nhân thường do sóng hài làm nóng thanh lưỡng kim bên trong CB nhiệt.
3. Tiếng ồn lạ ở máy biến áp: Máy biến áp phát ra tiếng kêu “u u” lớn hơn bình thường và thân máy rất nóng (quá nhiệt lõi từ do dòng điện tần số cao).
4. Hệ thống điều khiển chập chờn: Màn hình cảm ứng (HMI) bị sọc, PLC mất tín hiệu, cảm biến báo sai.
5. Thiết bị viễn thông bị nhiễu: Hệ thống loa thông báo bị rè, camera quan sát bị nhiễu hột.

Quy Trình “Chuẩn Hóa” Hệ Thống Điện Theo Thông Tư 39

Nếu bạn nghi ngờ hệ thống của mình đang vi phạm, hãy thực hiện ngay quy trình 3 bước sau đây (đây cũng là quy trình dịch vụ chuẩn tại KTH Electric):

Bước 1: Khảo sát & Đo đạc hiện trạng (Power Quality Audit)

Không thể chữa bệnh nếu không bắt mạch. Bạn cần thuê đơn vị có máy phân tích chất lượng điện năng chuyên dụng (Class A Power Analyzer) như Hioki PW3198 hoặc Fluke 435-II.

• Thời gian đo: Tối thiểu 1 chu kỳ làm việc (24 giờ) hoặc tốt nhất là 7 ngày liên tục để bắt được các thời điểm tải thay đổi.
• Thông số cần lấy: Biểu đồ Trend của Voltage, THD-V, THD-I, Unbalance, và các sự kiện (Events) như sụt áp/quá áp.

Bước 2: Phân tích & Chẩn đoán

So sánh dữ liệu đo được với ngưỡng giới hạn của Thông tư 39.

• Nếu THD-V > 8% (Hạ thế): VI PHẠM NGHIÊM TRỌNG.
• Nếu Cos φ < 0.9: Vi phạm Thông tư 39/2011 (bị phạt tiền).
• Nếu có sóng hài bậc 5, 7 chiếm ưu thế: Nguồn sinh ra từ chỉnh lưu 6 xung (biến tần thường).

Bước 3: Triển khai giải pháp kỹ thuật (Solution Implementation)

A. Giải pháp cho Sóng hài:

• Mức độ nhẹ (THD-I thấp): Lắp Cuộn kháng (Reactor) 6%, 7% hoặc 14% nối tiếp với Tụ bù. Cuộn kháng giúp chặn sóng hài tần số cao đi vào tụ, bảo vệ tụ không bị nổ.
• Mức độ nặng (THD-I cao, nhiều biến tần): Bắt buộc lắp Bộ lọc sóng hài chủ động (Active Harmonic Filter – AHF). Thiết bị này hoạt động như một “cảnh sát giao thông”, nó bơm ra dòng điện ngược chiều để triệt tiêu hoàn toàn sóng hài, đưa THD về dưới 3% (Mức siêu sạch).

B. Giải pháp cho Điện áp & Mất cân bằng:

• Cân đảo pha: Chia lại tải 1 pha đều cho 3 pha.
• Sử dụng bộ ổn áp công suất lớn (AVR) cho các tải nhạy cảm.
• Nâng tiết diện dây trung tính nếu dòng trung tính quá lớn.

Tại Sao Chọn KTH Electric Làm Đối Tác Tư Vấn Chất Lượng Điện?

Xử lý chất lượng điện năng là một bài toán khó, đòi hỏi kiến thức sâu về điện tử công suất và hệ thống điện. Sai một ly đi một dặm (ví dụ: chọn sai kháng có thể gây cộng hưởng nổ trạm biến áp).

Tại KTH Electric, chúng tôi không bán thiết bị, chúng tôi bán Sự An Tâm.

• Kinh nghiệm thực chiến: 20 năm xử lý cho các nhà máy thép, xi măng, dệt nhuộm – những nơi có môi trường điện khắc nghiệt nhất.
• Thiết bị đo đạc triệu đô: Sở hữu dàn máy đo Hioki/Kyoritsu chính hãng, đảm bảo số liệu chính xác pháp lý.
• Cam kết hiệu quả: Đo lại sau khi lắp đặt thiết bị lọc. Nếu không đạt chuẩn Thông tư 39, chúng tôi hoàn tiền 100%.

Dịch vụ tiêu biểu:

1. Đo kiểm & Lập báo cáo chất lượng điện năng (Power Quality Report).
2. Tư vấn & Cung cấp giải pháp lọc sóng hài (AHF, Passive Filter).
3. Bảo trì, bảo dưỡng hệ thống Tụ bù – Cuộn kháng.

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

Tuân thủ Thông tư 39/2015/TT-BCT không chỉ là nghĩa vụ pháp lý đối với EVN mà còn là “lá chắn” bảo vệ túi tiền của doanh nghiệp. Một hệ thống điện sạch, ổn định là nền tảng cho năng suất cao và sự phát triển bền vững.

Đừng để những sự cố điện không đáng có làm gián đoạn đà tăng trưởng của bạn trong năm 2025.