Tại Sao Bạn Trượt Nghiệm Thu PCCC Phần Điện? 7 Lỗi Cần Tránh Ngay

Với hơn 20 năm lăn lộn tại các công trường từ Bắc chí Nam, trực tiếp tham gia hàng trăm buổi nghiệm thu với Cảnh sát PCCC, tôi hiểu rõ “nỗi đau” của các chủ đầu tư và nhà thầu cơ điện. Cái cảm giác đứng trước đoàn kiểm tra, mồ hôi ướt lưng không phải vì nóng, mà vì sợ một cái lắc đầu từ cán bộ nghiệm thu. Một cái lắc đầu nghĩa là chậm tiến độ, là phạt hợp đồng, và đau đớn nhất là chi phí sửa chữa (re-work) khổng lồ.

Nếu ví hệ thống chữa cháy đường ống nước là “cơ bắp”, thì hệ thống điện (báo cháy, điều khiển, nguồn) chính là “hệ thần kinh” và “trái tim” của toàn bộ tòa nhà. Một cơ thể dù cơ bắp cuồn cuộn nhưng tim ngừng đập hay não không phát tín hiệu thì cũng vô dụng.

Thực tế cho thấy, 60% lý do trượt nghiệm thu PCCC đến từ các lỗi liên quan đến hệ thống điện. Tại sao? Vì điện là thứ “vô hình” nằm trong ống gen, trên trần thạch cao, hoặc chôn ngầm trong tường. Chỉ đến khi test hệ thống hoặc có sự cố, sai sót mới lộ ra.

Bài viết này sẽ đi sâu vào 7 lỗi chết người mà các nhà thầu thường mắc phải, đối chiếu trực tiếp với QCVN 06:2022/BXD, TCVN 5738:2021 và TCVN 3890:2023. Đây không phải lý thuyết suông, đây là checklist sinh tồn cho dự án của bạn.

Sai Chủng Loại Cáp Tín Hiệu & Cáp Nguồn: Lỗi “Triệu Đô” Đau Đớn Nhất

Tôi gọi đây là lỗi “Triệu Đô” không phải nói quá. Hãy tưởng tượng công trình đã đóng trần, sơn nước hoàn thiện. Đùng một cái, cảnh sát PCCC yêu cầu bóc trần ra thay toàn bộ dây cấp nguồn cho bơm vì… sai loại cáp. Chi phí lúc này không chỉ là tiền dây, mà là tiền phá dỡ, tiền nhân công, và tiền phạt tiến độ.

Hiện tượng & Phân tích kỹ thuật

📞

Hotline tư vấn 0968.27.11.99

Ms. Thanh Tâm

Chuyên Viên tư vấn & báo giá

⚡ Phản hồi trong 5 phút

Chat ngay qua Zalo Official

Rất nhiều đơn vị thi công điện MEP, vì muốn tiết kiệm chi phí hoặc thiếu hiểu biết về tiêu chuẩn, đã đánh đồng khái niệm “Cáp chậm cháy” (Flame Retardant) và “Cáp chống cháy” (Fire Resistant). Việc sử dụng dây cáp điện sai mục đích là lỗi sơ đẳng nhưng hậu quả khôn lường.

• ✖ Lỗi thường gặp: Sử dụng cáp PVC/PVC hoặc chỉ là cáp chậm cháy (ký hiệu C) cho nguồn cấp bơm chữa cháy, quạt tăng áp cầu thang, quạt hút khói hành lang. Đôi khi nhà thầu còn nhầm lẫn giữa các loại cáp hạ thế thông thường như cáp CVV và CXV trong các mạch yêu cầu chịu nhiệt cao.
• ✔ Yêu cầu kỹ thuật: Theo QCVN 06:2022/BXD và TCVN 5738, cáp cấp nguồn cho các thiết bị PCCC quan trọng bắt buộc phải là Cáp chống cháy (Fire Resistant – FR). Loại cáp này phải chịu được nhiệt độ ngọn lửa (thường là 750°C – 950°C) trong thời gian tối thiểu 90-120 phút mà vẫn duy trì dòng điện để thiết bị hoạt động.
• 

Hậu quả thực tế & Giải pháp

Khi có cháy, nhiệt độ tăng cao, cáp thường sẽ bị nóng chảy lớp cách điện, gây ngắn mạch (short circuit) ngay lập tức. Kết quả: Bơm chữa cháy ngừng chạy ngay khi lửa vừa bùng lên. Đoàn nghiệm thu chỉ cần yêu cầu bạn cắt thử một đoạn dây bất kỳ tại tủ bơm, xem ký hiệu trên vỏ dây, nếu không thấy chữ FR hoặc tiêu chuẩn IEC 60331, biên bản nghiệm thu sẽ bị từ chối ngay lập tức.

Giải pháp khắc phục triệt để:

1. Rà soát từ gốc: Ngay từ khâu nhập vật tư, hãy đối chiếu CO/CQ (Chứng chỉ xuất xứ/Chất lượng) với bản vẽ thẩm duyệt.
2. Nhận diện tại hiện trường: Cáp chống cháy thường có lớp băng mica (Mica tape) bọc quanh lõi đồng bên trong lớp cách điện.
3. Khắc phục sự cố: Nếu đã lỡ lắp sai, hãy ưu tiên thay thế các trục chính. Nếu dây đi ngầm không thể thay, hãy tham khảo các giải pháp đi lại tuyến dây nổi sử dụng thang máng cáp chuyên dụng có sơn chống cháy (cần xin ý kiến thẩm duyệt lại).

Không Chèn Kín Lỗ Mở Xuyên Sàn/Tường (Fire Stopping): “Lỗ Hổng” Chết Người

Trong giới kỹ thuật, chúng tôi gọi các trục gen điện (Electrical Shaft) là “ống khói” của tòa nhà. Nếu không được bịt kín, khói độc – nguyên nhân gây tử vong chính trong hỏa hoạn – sẽ theo các lỗ đi dây điện lan từ tầng cháy lên khắp các tầng khác chỉ trong vài phút.

Lỗi thi công thường gặp

• Bỏ quên: Các vị trí lắp đặt thang máng cáp đi xuyên tường ngăn cháy hoặc xuyên sàn bê tông cốt thép thường bị bỏ ngỏ, không chèn bịt.
• Làm đối phó: Nhét bao xi măng, giấy báo, hoặc tệ hơn là dùng bọt xốp nở (PU Foam) loại rẻ tiền dễ cháy để bịt lỗ. Đây là sai lầm tai hại vì PU Foam thường bắt lửa cực nhanh và sinh khói độc.
• Thi công sai quy trình: Chỉ trát một lớp vữa mỏng bên ngoài cho đẹp, bên trong rỗng tuếch.

Hướng dẫn khắc phục “Chuẩn chỉ”

Để nghiệm thu trót lọt hạng mục này, bạn cần thực hiện quy trình Fire Stopping 4 bước:

1. Vệ sinh: Làm sạch bụi bẩn, dầu mỡ quanh lỗ mở.
2. Chèn lót: Sử dụng bông khoáng (Rockwool) tỷ trọng cao (>100kg/m3) chèn chặt vào khe hở, tạo nền cốt.
3. Phủ vật liệu chống cháy: Bơm keo chống cháy (Sealant) đối với khe nhỏ hoặc trát vữa chống cháy (Mortar) đối với lỗ mở lớn.
4. Sơn phủ (Coating): Sơn phủ lên bề mặt cáp đoạn đi qua lỗ mở để ngăn cháy lan dọc theo vỏ cáp.

Lỗi Hệ Thống Đèn Chiếu Sáng Sự Cố & Exit: Đừng Để “Ánh Sáng Cuối Đường Hầm” Bị Tắt

Theo TCVN 3890:2023, độ rọi khẩn cấp phải đạt tối thiểu 1 Lux tại tâm đường thoát nạn. Thời gian hoạt động của nguồn điện dự phòng (pin/ắc quy) cho đèn Exit và đèn sự cố phải đảm bảo 120 phút.

Nhiều chủ đầu tư coi thường hạng mục này vì giá trị gói thầu thấp. Nhưng đây lại là hạng mục dễ kiểm tra nhất trong quá trình bảo trì thí nghiệm điện định kỳ cũng như nghiệm thu mới.

Các lỗi vi phạm TCVN 3890:2023

• Độ rọi (Illuminance) không đạt: Ánh sáng lờ mờ, không đủ để nhìn thấy đường thoát nạn ().
• Pin bị chai (Battery Failure): Đây là lỗi kinh điển. Đèn lắp xong 6 tháng mới nghiệm thu, pin đã hỏng. Khi ngắt điện lưới, đèn chỉ sáng được 10-15 phút là tắt ngúm, trong khi quy định yêu cầu tối thiểu 120 phút.
• Lắp đặt khuất tầm nhìn: Đèn Exit bị ống gió điều hòa, đà bê tông che khuất.

Chiến thuật khắc phục

• Quy trình xả – sạc: Trước ngày nghiệm thu 3 ngày, hãy cử kỹ thuật viên đi ngắt nguồn toàn bộ đèn sự cố để xả hết pin, sau đó cấp điện sạc lại đầy đủ.
• Đo đạc thực tế: Sử dụng máy đo Lux (Luxmeter) kiểm tra ngẫu nhiên.
• Kiểm tra nguồn: Đảm bảo aptomat cấp nguồn cho đèn Exit là loại phù hợp, tránh trường hợp CB nhảy liên tục không rõ nguyên nhân làm đèn sáng bằng pin dẫn đến chai pin trước ngày nghiệm thu.

Đấu Nối Tủ Điều Khiển Bơm & Tín Hiệu Giám Sát Sai

Hệ thống PCCC là một chỉnh thể thống nhất. Khi đầu báo khói kích hoạt, tủ báo cháy trung tâm phải “ra lệnh” cho thang máy hạ cánh, quạt tăng áp chạy, và chuẩn bị sẵn sàng cho bơm chữa cháy.

Lỗi logic và đấu nối

• Mất tín hiệu giám sát (Supervisory Signal): Tủ trung tâm không biết bơm đang chạy hay dừng, van đang đóng hay mở. Nguyên nhân thường do quên lắp module giám sát hoặc đấu sai dây trong tủ điện.
• Lỗi Van giám sát (Flow switch/Tamper switch): Đấu nhầm tiếp điểm Thường Mở (NO) thành Thường Đóng (NC). Kết quả là khi van mở thì báo lỗi, van đóng lại báo bình thường.
• Nút nhấn khẩn cấp vô tác dụng: Nhấn nút Pump Start nhưng bơm không chạy.

Cách xử lý “Matrix Test”

Trước khi nghiệm thu, bạn cần liên hệ đơn vị cung cấp dịch vụ bảo trì hệ thống điện hoặc tự thực hiện Test liên động (Interlock Test) theo ma trận:

• Kích hoạt đầu báo cháy tầng X Kiểm tra: Chuông reo? Thang máy về tầng 1? Quạt tăng áp chạy?
• Kích hoạt Flow Switch Kiểm tra: Bơm chạy không? Tín hiệu về tủ trung tâm chưa?

Hệ Thống Tiếp Địa (Earthing) Không Đạt Chuẩn: Hiểm Họa Vô Hình

Điện trở nối đất bắt buộc phải tuân thủ TCVN 9385:2012. Đối với an toàn điện/thiết bị PCCC là , đối với hệ thống chống sét trực tiếp là . Nếu đất có điện trở suất cao, phải sử dụng hóa chất giảm điện trở (GEM).

Hệ thống báo cháy sử dụng điện áp thấp và tín hiệu xung. Nếu tiếp địa không tốt, hệ thống sẽ bị nhiễu (noise), gây ra tình trạng báo cháy giả liên tục.

Khắc phục khi đo không đạt

Nếu đo thực tế , bạn cần thực hiện ngay các bước thi công tiếp địa bổ sung:

1. Kiểm tra mối nối: Các mối hàn hóa nhiệt hoặc kẹp tiếp địa có bị oxy hóa, lỏng lẻo không. Tham khảo cách đo điện trở tiếp địa chuẩn xác.
2. Đóng thêm cọc: Bổ sung cọc tiếp địa mạ đồng.
3. Sử dụng hóa chất: Đổ thêm hóa chất giảm điện trở đất (GEM) vào các hố cọc.

Nguồn Điện Ưu Tiên & Máy Phát Điện (Backup Power)

Bộ chuyển nguồn tự động (ATS) phải đảm bảo cấp điện cho phụ tải PCCC trong thời gian 15 giây sau khi mất điện lưới. Máy phát điện dự phòng phải đủ công suất để chịu được dòng khởi động (Starting Current) của các thiết bị PCCC hoạt động đồng thời.

Quy định PCCC bắt buộc hệ thống phải có 2 nguồn điện: Nguồn lưới và Nguồn máy phát. Chuyển đổi giữa 2 nguồn này phải tự động hoàn toàn thông qua bộ ATS. Đây là thiết bị cực kỳ quan trọng, bạn nên tìm hiểu kỹ ATS là gì và nguyên lý hoạt động của nó.

Lỗi vận hành ATS & Máy phát

• Thời gian trễ quá lớn: Khi mất điện lưới, máy phát khởi động quá lâu hoặc ATS chuyển mạch chậm hơn 15 giây.
• Sụt áp khi khởi động: Máy phát điện không đủ công suất. Khi hệ thống PCCC kích hoạt đồng loạt, dòng khởi động vọt lên cực đại làm máy phát “chết máy”. Đây là một trong những lỗi thường gặp của ATS và máy phát.
• Không tự động: Phải có người chạy xuống phòng kỹ thuật gạt cầu dao. Đây là lỗi không thể chấp nhận.

Giải pháp Full Load Test

Đừng chỉ test máy phát chạy không tải (No load). Hãy giả lập tình huống mất điện toàn bộ tòa nhà, sau đó kích hoạt hệ thống PCCC. Sử dụng ampe kìm đo dòng điện hoặc các thiết bị giải pháp giám sát năng lượng chuyên sâu để ghi lại biểu đồ dòng điện lúc khởi động.

Thiết Bị Bảo Vệ (Aptomat) Nhảy Sai Quy Cách

Một lỗi ít người để ý nhưng rất hay xảy ra là việc chọn sai thiết bị đóng cắt cho hệ thống PCCC. Đặc biệt là việc nhầm lẫn giữa Aptomat thông thường và các dòng chống giật.

• Lỗi: Sử dụng aptomat chống giật (ELCB/RCBO) cho bơm chữa cháy. Theo quy định, bơm chữa cháy ưu tiên hoạt động hơn là bảo vệ chống giật, nên thường chỉ dùng MCCB thông thường. Nếu lắp ELCB, dòng rò tự nhiên của động cơ lớn có thể làm thiết bị nhảy, ngắt bơm khi đang chữa cháy.
• Khắc phục: Rà soát lại bản vẽ, phân biệt rõ vai trò của MCB, MCCB, ELCB, RCBO để lắp đặt đúng vị trí. Với mạch điều khiển, có thể dùng MCB hoặc RCBO nhưng với mạch động lực bơm chính phải dùng MCCB không có chức năng bảo vệ dòng rò (trừ khi có yêu cầu đặc biệt và tính toán kỹ).

Bảng Tóm Tắt Mức Độ Nghiêm Trọng & Ưu Tiên Xử Lý

Hạng Mục	Lỗi Thường Gặp	Mức Độ Nguy Hiểm	Hậu Quả Kinh Tế
Cáp điện	Sai chủng loại (PVC thay vì FR)	🔴 Cực cao	Thay toàn bộ hệ thống (Tốn kém nhất)
Lỗ mở	Không chèn kín/Dùng sai vật liệu	🔴 Cao	Phạt nặng, yêu cầu thi công lại
Máy phát/ATS	Không tự động/Sụt áp	🔴 Cao	Rớt nghiệm thu 100%
Đấu nối	Mất tín hiệu giám sát	🟠 Trung bình	Chỉnh sửa mất thời gian nhân công
Tiếp địa		🟡 Thấp	Chi phí xử lý thấp (đóng thêm cọc)

Kết Luận & Lời Khuyên Từ Chuyên Gia

Nghiệm thu PCCC phần điện không đơn thuần là một thủ tục hành chính. Đó là “bài kiểm tra sinh tử” đảm bảo an toàn cho tính mạng con người và tài sản. Đừng đợi đến khi đoàn Cảnh sát PCCC bước vào công trường mới bắt đầu lo lắng.

Bạn đang gặp vướng mắc về hồ sơ nghiệm thu hay cần tư vấn giải pháp kỹ thuật điện PCCC tối ưu chi phí? Đừng ngần ngại để lại câu hỏi hoặc liên hệ trực tiếp với chúng tôi. Đội ngũ kỹ sư 20 năm kinh nghiệm của KTH Electric luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn rà soát và đưa ra phương án xử lý nhanh gọn nhất.