CB Nhảy Liên Tục Không Rõ Nguyên Nhân: 5 “Thủ Phạm” & Cách Xử Lý

Chẩn đoán nhanh: Aptomat (CB) nhảy liên tục (trip) thường do 4 nguyên nhân chính: (1) Quá tải mãn tính (tải tổng vượt định mức), (2) Ngắn mạch (chập dây), (3) Rò rỉ điện (chạm đất, chỉ RCBO/ELCB nhảy), (4) Sóng hài (Harmonics) – “thủ phạm” thầm lặng trong nhà máy hiện đại, hoặc (5) Bản thân CB bị lỗi.

Khi CB nhảy, hành động đầu tiên của nhiều người là cố gắng bật (ON) lại. Nếu CB tiếp tục nhảy ngay lập tức, bạn đang có sự cố ngắn mạch CỰC KỲ NGUY HIỂM. Nếu CB nhảy sau vài phút hoặc vài giờ vận hành, bạn đang có sự cố về quá tải hoặc sóng hài. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết 5 “thủ phạm” này.

Quá Tải (Overload): Thủ Phạm Rõ Ràng Nhất

Đây là chức năng cơ bản của CB (bảo vệ nhiệt). Nó xảy ra khi tổng dòng điện (Ampe) của các thiết bị đang chạy vượt quá dòng định mức của CB.

• Quá tải tức thời (Dễ thấy): Bạn cắm thêm một ấm đun nước (10A) vào mạch 15A đang dùng 7A -> CB nhảy ngay. Đây là “nguyên nhân rõ ràng”.
• Quá tải mãn tính (Khó thấy): Đây là “nguyên nhân không rõ”. Ví dụ: Một MCCB 100A bảo vệ 3 dây chuyền. Ban đầu 3 dây chuyền chạy 80A (an toàn). Sau 1 năm, nhà máy lắp thêm 2 máy nhỏ (tổng 15A) vào 3 dây chuyền này. Tải tổng bây giờ là 95A. Khi các motor đồng loạt khởi động, dòng điện vọt lên 110A trong vài phút -> CB nhảy.

Ngắn Mạch (Short Circuit) & Chạm Đất (Ground Fault)

Đây là các sự cố nguy hiểm, CB nhảy (bằng bảo vệ từ) để ngăn ngừa cháy nổ.

Ngắn Mạch (Chập điện)

Xảy ra khi 2 dây (Pha-Pha hoặc Pha-Trung tính) chạm trực tiếp vào nhau do hỏng cách điện (do chuột cắn, lão hóa, lão hóa cách điện…). Dòng điện tăng vọt lên hàng ngàn Ampe trong mili giây. CB sẽ nhảy NGAY LẬP TỨC và bạn không thể bật lại được.

Rò Rỉ Điện / Chạm Đất (Earth Leakage)

Chẩn đoán mấu chốt: Nếu CB của bạn là loại thường (MCB/MCCB – chỉ bảo vệ quá tải/ngắn mạch), nó sẽ KHÔNG nhảy vì rò điện. Nếu CB của bạn là RCBO, RCCB, ELCB (loại có nút Test), 90% nguyên nhân nhảy là do rò điện.

📞

Hotline tư vấn 0968.27.11.99

Ms. Thanh Tâm

Chuyên Viên tư vấn & báo giá

⚡ Phản hồi trong 5 phút

Chat ngay qua Zalo Official

Sự cố xảy ra khi một dây Pha (Nóng) bị hở cách điện và chạm vào vỏ thiết bị (vỏ motor, vỏ máy tính…), làm dòng điện rò rỉ xuống đất. CB chống giật phát hiện dòng rò này (dù chỉ 30mA) và nhảy để bảo vệ tính mạng con người.

Sóng Hài (Harmonics) – “Thủ Phạm” Không Rõ Nguyên Nhân

Đây là nguyên nhân số 1 gây ra tình trạng “CB nhảy không rõ nguyên nhân” trong các nhà máy, văn phòng hiện đại.

• Nguồn gây ra: Các tải phi tuyến như Biến tần (VFD), nguồn xung (máy tính, server), bộ lưu điện (UPS), đèn LED.
• Tại sao CB nhảy?
  • Các tải này tạo ra sóng hài (dòng điện tần số cao).
  • Các dòng hài này cộng dồn với dòng 50Hz, tạo ra dòng True RMS (dòng hiệu dụng thực) lớn hơn nhiều so với dòng mà Ampe kìm thông thường (Average RMS) đo được.
  • CB (loại nhiệt-từ) phản ứng với nhiệt (I²R), mà nhiệt lại do dòng True RMS gây ra.
• Ví dụ kinh điển: Kỹ sư dùng Ampe kìm (loại thường) đo CB 100A, thấy báo 80A (bình thường). Nhưng CB vẫn nhảy sau 30 phút. Lý do: Dòng True RMS thực tế (bao gồm cả sóng hài) đang là 110A. CB đã làm đúng nhiệm vụ bảo vệ quá tải. Lỗi không phải ở CB, mà ở chỗ kỹ sư đã đo sai.

Mối Nối Lỏng (Loose Connection)

Các ốc siết cáp tại đầu vào/ra của CB hoặc trên thanh cái (Busbar) bị lỏng do rung động.

• Hậu quả: Mối nối lỏng làm tăng điện trở tiếp xúc (). Khi dòng điện () chạy qua, nó phát nhiệt () dữ dội tại điểm lỏng.
• Tại sao CB nhảy? Nhiệt lượng này (có thể lên đến 70-90°C) lan truyền vào cơ cấu nhiệt của CB. Nhiệt bên ngoài cộng hưởng với nhiệt do tải gây ra, làm thanh lưỡng kim cong sớm hơn -> CB nhảy dù dòng điện chưa tới ngưỡng.
• Giải pháp: Dùng dịch vụ quét nhiệt (Thermal Scan) để “soi” ra các điểm nóng bất thường này.

Bản Thân CB Bị Hỏng (Faulty Breaker)

Đây là nguyên nhân cuối cùng sau khi đã loại trừ 4 nguyên nhân trên. CB cũng là thiết bị cơ khí, nó có tuổi thọ (số lần đóng cắt).

• Lão hóa: Lò xo bên trong bị yếu, cơ cấu “lẫy” bị mòn, hoặc thanh lưỡng kim bị “mỏi” (lão hóa nhiệt).
• Hậu quả: CB trở nên quá nhạy, nhảy ở mức tải thấp hơn nhiều so với dòng định mức (ví dụ: CB 100A nhưng 60A đã nhảy).

Quy Trình 5 Bước Chẩn Đoán Khi CB Nhảy Liên Tục

Cảnh báo an toàn: Quy trình này yêu cầu kỹ năng chuyên môn. Nếu bạn không phải là kỹ sư điện, hãy gọi cho dịch vụ sửa chữa chuyên nghiệp.

1. Bước 1: Phân Loại CB.

   Nhìn CB: Nó là MCB/MCCB (thường) hay RCBO/RCCB (có nút Test)?

   Kết luận: Nếu là RCBO, 90% là Rò rỉ điện. Chuyển sang dùng máy đo cách điện (Megger) để tìm thiết bị/dây cáp bị rò.

2. Bước 2: Cô Lập Tải.

   Tắt (OFF) toàn bộ các tải/CB nhánh sau CB chính đang nhảy. Bật (ON) CB chính.

   Lần lượt bật (ON) từng CB nhánh/từng thiết bị. Thiết bị nào vừa bật làm CB chính nhảy -> Thiết bị đó hoặc đường dây đến nó bị Ngắn mạch.

3. Bước 3: Đo Dòng True RMS.

   Nếu Bước 2 không tìm ra lỗi (tức là bật hết tải lên CB không nhảy ngay, mà chạy 30 phút/1 giờ sau mới nhảy), đây là Quá tải hoặc Sóng hài.

   Dùng Ampe kìm True RMS kẹp vào 3 pha và dây trung tính tại CB tổng. Nếu Dòng True RMS > Dòng định mức CB -> Lỗi là Quá tải.

4. Bước 4: Đo Chất Lượng Điện Năng (Sóng Hài).

   Nếu Dòng True RMS (Bước 3) cao một cách bất thường so với tải thực tế -> Dùng máy Phân tích Chất lượng Điện năng (PQA).

   Kết luận: Nếu máy đo báo THDi > 8%, đây chính là “thủ phạm không rõ nguyên nhân”. CB đang bị nhảy do nhiệt của sóng hài.

5. Bước 5: Quét Nhiệt & Kiểm Tra CB.

   Nếu tất cả các bước trên đều bình thường, dùng camera nhiệt quét các mối nối.

   Kết luận: Nếu phát hiện điểm nóng (ví dụ > 65°C) -> Lỗi là Mối nối lỏng. Nếu mọi thứ đều bình thường (tải thấp, không hài, không nóng) mà CB vẫn nhảy -> Lỗi là CB hỏng.

Giải Pháp Khắc Phục Triệt Để

• Do Quá tải: Phân bổ lại tải (cân bằng pha), nâng cấp hệ thống (thay CB, dây dẫn lớn hơn).
• Do Ngắn mạch/Rò điện: Tìm và thay thế dây cáp hoặc thiết bị bị lỗi cách điện.
• Do Sóng hài (THDi cao): Lắp đặt Giải pháp lọc sóng hài (Bộ lọc chủ động AHF hoặc Bộ lọc thụ động PHF).
• Do Mối nối lỏng: Lên lịch cắt điện, làm sạch và siết lại lực (retighten) toàn bộ các mối nối.
• Do CB hỏng: Thay thế CB mới có cùng thông số.