BOQ (viết tắt của Bill of Quantities) là Bảng tiên lượng hay Bảng danh mục khối lượng công việc, một tài liệu pháp lý không thể thiếu trong Hồ sơ mời thầu và Hợp đồng thi công xây dựng. Về bản chất, BOQ liệt kê chi tiết các đầu mục công việc, chủng loại vật liệu, đơn vị tính và khối lượng dự kiến dựa trên bản vẽ thiết kế kỹ thuật. Đây là “thước đo” chuẩn xác nhất giúp Chủ đầu tư kiểm soát ngân sách, Nhà thầu chào giá minh bạch và là căn cứ pháp lý quan trọng để nghiệm thu thanh toán quyết toán sau này.
Bạn đang bối rối vì chưa biết cách đọc, bóc tách hay lập một bảng BOQ chuẩn quốc tế? Đừng lo lắng! Với kinh nghiệm hơn 20 năm thực chiến tại các dự án cơ điện (M&E) lớn, chuyên gia của KTH Electric sẽ giải mã toàn tập về BOQ: từ khái niệm, vai trò, quy trình lập bảng tính trên Excel cho đến việc phân biệt BOQ và Dự toán. Hãy cùng tìm hiểu ngay sau đây!
Mục lục
ToggleBOQ Là Gì? Cẩm Nang Toàn Tập Về Bảng Tiên Lượng (Bill of Quantities) Chuẩn 2025
1. Lời nói đầu: Tại sao tiền lại “bốc hơi” trên công trường?
Bạn đã bao giờ tự hỏi, tại sao có những dự án khi khởi công thì hồ hởi, nhưng đến giai đoạn nghiệm thu thanh toán lại trở thành “chiến trường” của những cuộc tranh cãi nảy lửa giữa Chủ đầu tư và Nhà thầu? Tại sao chi phí thực tế lại đội lên gấp 1.5, thậm chí gấp đôi so với ngân sách ban đầu?
Trong 20 năm làm nghề thi công điện M&E tại KTH Electric, tôi đã chứng kiến 80% các tranh chấp hợp đồng xây dựng không đến từ kỹ thuật thi công yếu kém, mà đến từ sự mơ hồ về tài chính ngay từ đầu. Câu trả lời cho bài toán nan giải này nằm ở ba chữ cái đơn giản nhưng đầy quyền lực: BOQ.
Nếu bạn là một Kỹ sư QS (Quantity Surveyor) mới vào nghề, một Chủ đầu tư muốn kiểm soát dòng tiền, hay một sinh viên xây dựng đang loay hoay với đồ án, bài viết này dành cho bạn. Chúng ta sẽ cùng nhau bóc tách từng lớp lang của khái niệm này, không chỉ là định nghĩa, mà là kinh nghiệm “xương máu”.
2. BOQ Là Gì? Giải Mã Thuật Ngữ “Xương Sống” Của Ngành Xây Dựng
❝
BOQ (Bill of Quantities), hay còn gọi là Bảng tiên lượng, là văn bản pháp lý liệt kê chi tiết các đầu mục công việc, khối lượng, đơn vị tính và chủng loại vật liệu dựa trên bản vẽ thiết kế. Đây là cơ sở “bất di bất dịch” để chào thầu, ký hợp đồng và thanh toán trong xây dựng.
Định nghĩa chính xác theo chuẩn quốc tế
BOQ là viết tắt của cụm từ tiếng Anh Bill of Quantities. Trong thuật ngữ chuyên ngành xây dựng tại Việt Nam, nó thường được gọi là Bảng tiên lượng, Bảng danh mục khối lượng, hay Bảng bóc tách khối lượng.
0968.27.11.99
Zalo Official
Về bản chất thực thể (Entity), BOQ là một văn bản pháp lý nằm trong bộ Hồ sơ mời thầu (Tender Documents) và sau này là Hợp đồng thi công. Tài liệu này liệt kê chi tiết, đầy đủ các đầu mục công việc, chủng loại vật liệu, khối lượng dự kiến, đơn vị tính và các điều kiện thực hiện dựa trên Bản vẽ thiết kế và Chỉ dẫn kỹ thuật (Technical Specifications).
Hãy tưởng tượng thế này: Nếu bản vẽ thiết kế là “hình hài” của ngôi nhà, thì BOQ chính là “hóa đơn chi tiết” liệt kê từng viên gạch, bao xi măng, từng mét dây điện cần thiết để tạo nên hình hài đó.
BOQ không đơn thuần là một bảng Excel
Nhiều người lầm tưởng BOQ chỉ là một file Excel vô tri với các con số. Sai lầm!
Theo quan điểm Semantic SEO và thực tế ngành, BOQ là “cầu nối” (Relation) quan trọng nhất giữa Kỹ thuật và Tài chính:
- ✔Kỹ thuật: Nó mô tả công việc cần làm (Ví dụ: Lắp đặt tủ điện MSB 3200A).
- ✔Tài chính: Nó định lượng giá trị của công việc đó (Ví dụ: 1 bộ x 500.000.000 VNĐ).
Một BOQ chuẩn mực phải tuân thủ các tiêu chuẩn đo bóc (như SMM7 của Anh hoặc các Tiêu chuẩn Việt Nam về đo bóc khối lượng) để đảm bảo mọi nhà thầu cơ điện tham gia đấu thầu đều hiểu và chào giá trên cùng một mặt bằng.
3. Cấu Trúc Giải Phẫu Của Một Bảng BOQ Chuẩn
❝
Một bảng BOQ tiêu chuẩn bắt buộc phải có 6 trường dữ liệu cốt lõi: (1) Số thứ tự, (2) Mô tả hạng mục, (3) Đơn vị tính, (4) Khối lượng, (5) Đơn giá, và (6) Thành tiền. Thiếu bất kỳ cột nào đều dẫn đến rủi ro thanh toán.
Để bạn dễ hình dung, tôi sẽ mô tả cấu trúc của một bảng BOQ mà KTH Electric thường sử dụng trong các dự án cơ điện và xây dựng dân dụng. Một bảng BOQ tiêu chuẩn thường được trình bày dưới dạng bảng tính (Spreadsheet/Excel) với các cột dữ liệu (Attributes) sau:
Cột 1: Số thứ tự (No. / Item Ref)
Đây là mã hiệu của công tác. Trong các dự án vốn ngân sách nhà nước, mã hiệu này thường phải tuân theo bộ Định mức của Bộ Xây dựng (ví dụ: AE.1121…). Với dự án tư nhân hoặc nước ngoài, mã này được đánh theo cấu trúc phân rã công việc (WBS).
Cột 2: Mô tả hạng mục (Description)
Đây là phần quan trọng nhất và cũng là nơi thể hiện trình độ của người lập BOQ (Kỹ sư QS). Mô tả phải chi tiết, rõ ràng.
- ✘ Mô tả tồi: “Cáp điện”.
- ✔ Mô tả chuẩn: “Cung cấp và lắp đặt Cáp hạ thế Cu/XLPE/PVC/DSTA/PVC 3x50mm2 + 1x25mm2, điện áp 0.6/1kV. Bao gồm cả đầu cốt, đánh dấu cáp và phụ kiện lắp đặt trọn bộ theo bản vẽ E-05.”
Góc nhìn chuyên gia: Là dân kỹ thuật điện, tôi khuyên bạn đừng bao giờ coi thường phần “bao gồm phụ kiện” (accessories). Nhiều nhà thầu “chết” vì chào giá cáp nhưng quên tính đầu cos (cable lugs) và thang máng cáp, dẫn đến lỗ nặng khi thi công thực tế.
Cột 3: Đơn vị tính (Unit)
Các đơn vị đo lường vật lý phổ biến: Mét (m), Mét vuông (m2), Mét khối (m3), Kilogram (kg), Tấn (Ton), Bộ (Set), Cái (Pcs), Hệ (System).
Cột 4: Khối lượng (Quantity)
Đây là con số được bóc tách khối lượng bản vẽ điện trực tiếp từ thiết kế. Độ chính xác của cột này phụ thuộc vào kỹ năng của Quantity Surveyor (QS) và chất lượng bản vẽ. Sai số khối lượng là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến phát sinh chi phí (Variation Order).
Cột 5: Đơn giá (Unit Rate)
Đơn giá này thường bao gồm 4 thành phần chi phí chính: Chi phí vật liệu, Chi phí nhân công, Chi phí máy thi công, và Chi phí quản lý/lợi nhuận.
Cột 6: Thành tiền (Amount)
Công thức đơn giản: Thành tiền = Khối lượng x Đơn giá.
4. Vai Trò “Sống Còn” Của BOQ Trong Dự Án (Phân Tích Đa Chiều)
❝
BOQ đóng vai trò 3 trong 1: (1) Công cụ minh bạch tài chính cho Chủ đầu tư, (2) Cơ sở chào giá cạnh tranh cho Nhà thầu, và (3) Tiêu chuẩn nghiệm thu cho Tư vấn giám sát.
Tại sao KTH Electric và các chuyên gia xây dựng luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của BOQ? Chúng ta hãy nhìn từ các góc độ thực thể (Entities) khác nhau:
Đối với Chủ Đầu Tư
- Minh bạch hóa ngân sách: Loại bỏ sự mơ hồ của báo giá “trọn gói” rủi ro.
- So sánh công bằng: Dùng BOQ trống để so sánh 5 nhà thầu trên cùng hệ quy chiếu (“apple to apple”).
- Kế hoạch dòng tiền: Biết chính xác tiền cần cho từng giai đoạn, ví dụ khi lắp đặt tủ điện phân phối MSB.
Đối với Nhà Thầu
- Cơ sở chào giá: Đề bài chuẩn để tính toán chi phí cạnh tranh.
- Bảo vệ quyền lợi: Là bằng chứng pháp lý đòi thanh toán chi phí phát sinh khi khối lượng tăng.
- Kiểm soát vật tư: So sánh khối lượng BOQ với thực tế để phát hiện thất thoát.
Đối với Tư Vấn Giám Sát
- Là công cụ để nghiệm thu. Giám sát không thể ký xác nhận nếu không có BOQ đối chiếu.
- Đặc biệt quan trọng trong công tác lập hồ sơ hoàn công điện nước.
5. Phân Biệt BOQ và Dự Toán (Estimate) – Sai Lầm 90% Người Mới Mắc Phải
❝
Dự toán là con số ước tính nội bộ để chuẩn bị tiền. BOQ là bảng chi tiết dùng để ký hợp đồng và thanh toán. Đừng nhầm lẫn hai khái niệm này nếu không muốn gặp rắc rối pháp lý.
Trong quá trình tìm kiếm thông tin với các từ khóa như “BOQ là gì” hay “cách bóc tách khối lượng điện nước“, Google thường trả về các kết quả na ná nhau khiến người đọc bối rối. Với tư cách là chuyên gia, tôi cần làm rõ sự khác biệt ngữ nghĩa (Semantic distinction) giữa hai khái niệm này.
| Tiêu chí | Bảng Tiên Lượng (BOQ) | Dự Toán (Estimate) |
|---|---|---|
| Mục đích chính | Dùng để Mời thầu và ký Hợp đồng. Cam kết giữa bên A và bên B. | Dùng để Lập kế hoạch nội bộ. Ước tính để chuẩn bị tiền. |
| Người thực hiện | Tư vấn thiết kế/QS (mời thầu), hoặc Nhà thầu (chào thầu). | Chủ đầu tư (xin vốn) hoặc Nhà thầu (kiểm tra lỗ lãi). |
| Độ chính xác | Rất cao. Chi tiết từng con ốc, mét dây để thanh toán. | Tương đối. Dựa trên suất vốn hoặc kinh nghiệm. |
| Tính pháp lý | Phần không thể tách rời của Hợp đồng. | Tài liệu nội bộ, ít ràng buộc pháp lý. |
Ví dụ dễ hiểu: Trước khi xây nhà, bạn nhẩm tính “chắc hết khoảng 2 tỷ” -> Đó là Dự toán. Khi thuê KTH Electric thi công điện, chúng tôi liệt kê: “100m dây Cadivi 4.0 giá 15.000đ/m, 50 ổ cắm Panasonic giá 45.000đ/cái…” -> Đó là BOQ.
6. Quy Trình 5 Bước Lập BOQ Chuẩn Cho Kỹ Sư QS (Thực Chiến)
❝
Để tạo ra một bảng BOQ chính xác, không chỉ cần giỏi Excel. Bạn cần tư duy của một người thi công để hình dung được những chi tiết “ẩn” không vẽ trên giấy nhưng bắt buộc phải có ngoài thực địa.
Với kinh nghiệm bóc tách hàng nghìn bản vẽ tại KTH Electric, tôi đúc kết quy trình 5 bước “bất khả chiến bại” sau đây:
Đừng vội mở bản vẽ ra đo đếm ngay! Hãy đọc kỹ Chỉ dẫn kỹ thuật (Technical Specifications).
Ví dụ: Bản vẽ chỉ ghi “Dây điện 2.5mm2”, nhưng Spec yêu cầu dây chống cháy (FR) hay dây chậm cháy (LSHF)? Giá của hai loại này chênh nhau tới 30%. Nếu không đọc kỹ Spec, BOQ của bạn sẽ sai ngay từ đơn giá đầu vào.
Phân rã dự án thành các gói nhỏ theo cấu trúc hình cây.
Ví dụ với hệ thống điện: Tủ điện trung thế -> Máy biến áp -> Tủ điện phân phối MSB -> Tủ tầng DB -> Thiết bị đầu cuối (ổ cắm, công tắc).
Sử dụng phần mềm (AutoCAD, Revit, PlanSwift) để đo đếm.
- Đếm (Count): Số lượng thiết bị (bóng đèn, ổ cắm, cảm biến quang…).
- Đo chiều dài (Length): Dây điện, ống luồn, thang máng cáp. *Lưu ý: Phải cộng thêm hệ số hao hụt và phần dây chờ đấu nối.*
- Đo diện tích/thể tích: Hệ thống ống gió điều hòa (m2 tôn), bê tông móng trụ (m3).
👉 Xem chi tiết hướng dẫn: Cách bóc tách khối lượng điện nước chuẩn xác.
Điền đơn giá vào file Excel. Đơn giá bao gồm: Giá vật tư (lấy báo giá từ 3 nhà cung cấp) + Nhân công thi công + Chi phí máy + Chi phí quản lý (thường từ 3-5%).
Kiểm tra chéo với các bộ môn khác. Ví dụ: BOQ Điện có cáp ngầm, nhưng BOQ Xây dựng đã có phần đào đất chưa? Nếu chưa, phải bổ sung ngay để tránh tranh cãi sau này.
7. Những “Cạm Bẫy” Trong BOQ & Cách Kiểm Soát
Là một chuyên gia, tôi cảnh báo bạn về những lỗi sai chết người thường gặp trong BOQ:
1. Lỗi trùng lặp đầu việc (Double Counting)
Thường xảy ra ở ranh giới các gói thầu. Ví dụ: Việc “đấu nối tủ điện vào thang máy” nằm ở gói thầu Điện hay gói thầu Thang máy? Nếu cả 2 bên cùng tính tiền -> Chủ đầu tư thiệt. Nếu không ai tính -> Nhà thầu thiệt.
2. Thiếu hạng mục phụ (Missing Accessories)
Các vật tư phụ như: Quang treo, ty ren, bu lông, đầu cos, băng keo… tuy nhỏ nhưng cộng lại chiếm tới 5-10% giá trị vật tư chính. QS thiếu kinh nghiệm thường bỏ quên khoản này.
Mẹo chuyên gia: Khi nhận được BOQ mời thầu, Nhà thầu cần kiểm tra lại khối lượng (Re-measure). Nếu phát hiện khối lượng thực tế > khối lượng mời thầu, hãy làm rõ ngay trong văn bản thắc mắc hồ sơ thầu (RFI) hoặc có chiến lược chào giá phù hợp (Front-loading).
8. Top 3 Phần Mềm Hỗ Trợ Làm BOQ Tốt Nhất 2025
Thời đại 4.0, đừng chỉ dùng thước kẻ và máy tính bỏ túi. Dưới đây là các công cụ “vũ khí” của Kỹ sư QS chuyên nghiệp:
- 1. Microsoft Excel (Ông vua không ngai):
Vẫn là công cụ phổ biến nhất vì tính linh hoạt. Kết hợp với VBA, Excel có thể xử lý các bảng tính khổng lồ. Tuy nhiên, nó yêu cầu người dùng phải tự thiết lập công thức cẩn thận.
- 2. Phần mềm Dự toán (G8, Eta, F1):
Đặc thù cho thị trường Việt Nam. Các phần mềm này tích hợp sẵn Định mức – Đơn giá nhà nước. Rất phù hợp cho các công trình vốn ngân sách hoặc cần tra cứu định mức hao hụt chuẩn.
- 3. Cubicost / CostX (BIM 5D):
Xu hướng tương lai. Các phần mềm này bóc tách tự động từ mô hình 3D (Revit). Nó giúp trực quan hóa khối lượng và tự động cập nhật BOQ khi thiết kế thay đổi. KTH Electric đang áp dụng công nghệ này cho các dự án thi công điện biệt thự luxury.
9. Câu Hỏi Thường Gặp (FAQs) Về BOQ
QS là ai? Ai là người chịu trách nhiệm lập BOQ?
QS (Quantity Surveyor) hay Kỹ sư định giá là người chịu trách nhiệm chính. Ở giai đoạn thiết kế, Tư vấn QS sẽ lập BOQ mời thầu. Ở giai đoạn thi công, QS của Nhà thầu sẽ lập BOQ chào giá và hồ sơ thanh toán.
Hợp đồng trọn gói (Lump Sum) có cần BOQ không?
Vẫn rất cần! Dù hợp đồng trọn gói khoán gọn giá trị, nhưng BOQ vẫn dùng để phân bổ dòng tiền thanh toán theo giai đoạn và làm cơ sở tính chi phí nếu có phát sinh thay đổi thiết kế sau này.
Làm sao để học bóc tách BOQ nhanh nhất?
Hãy bắt đầu từ hiện trường. Đi thi công thực tế 1-2 năm để hiểu quy trình lắp đặt, sau đó quay lại học bóc tách trên bản vẽ. Bạn sẽ hiểu tại sao cần tính thêm đoạn dây chờ ở ổ cắm, hay tại sao phải tính hao hụt ống nước.
Lời Kết Từ Chuyên Gia
BOQ không chỉ là những con số khô khan, nó là “túi tiền” của dự án. Một bảng BOQ chính xác là nền tảng cho một công trình thành công, minh bạch và đúng tiến độ. Hy vọng qua 2 phần bài viết, bạn đã có cái nhìn toàn diện về công cụ quyền lực này.
BẠN CẦN TƯ VẤN LẬP DỰ TOÁN HOẶC THI CÔNG HỆ THỐNG ĐIỆN?
Đội ngũ kỹ sư 20 năm kinh nghiệm của KTH Electric sẵn sàng hỗ trợ bạn.
Ông Đỗ Tấn Tuấn là người trực tiếp phụ trách toàn bộ nội dung trên website kth-electric.com. Các bài viết được xây dựng từ nguồn kiến thức chuyên sâu, kết hợp giữa tài liệu tham khảo uy tín (có trích dẫn cụ thể) và kinh nghiệm thực tiễn dày dặn của ông. Vì vậy, bạn đọc có thể hoàn toàn tin tưởng vào tính chính xác và độ tin cậy của thông tin, đảm bảo mỗi nội dung chia sẻ đều mang lại giá trị tham khảo hữu ích và đáng tin cậy.