Quy Chuẩn PCCC Cho Trạm Sạc Xe Điện: Hướng Dẫn Kỹ Thuật & Pháp Lý 2025 (Kinh Nghiệm Thực Chiến)
Tham vấn: Đội ngũ kỹ sư PCCC & Cơ điện 20 năm kinh nghiệm
PHẦN 1: THÁCH THỨC & KHUNG PHÁP LÝ CỐT LÕI
Mục lục
Toggle1. Tại Sao PCCC Trạm Sạc Lại Là “Tử Huyệt” Của Các Tòa Nhà?
💡 Câu trả lời nhanh:
Đám cháy pin xe điện (Lithium-ion) gây ra hiện tượng “Thermal Runaway” (Quá nhiệt không kiểm soát), tự sinh ra oxy và nhiệt lượng cực lớn, rất khó dập tắt bằng phương pháp truyền thống. Với hạ tầng PCCC cũ kỹ tại nhiều tòa nhà, đây là rủi ro đặc thù đe dọa an toàn tính mạng và tài sản nếu không có giải pháp chuyên biệt.
Bạn có biết rằng, một đám cháy xuất phát từ pin xe điện (Lithium-ion) có cơ chế hoàn toàn khác biệt so với đám cháy xăng dầu hay vật liệu thông thường? Đó là hiện tượng “Thermal Runaway” (Quá nhiệt không kiểm soát). Khi các cell pin bị tổn thương hoặc quá nhiệt, chúng tự sinh ra oxy và nhiệt lượng cực lớn, khiến đám cháy bùng phát dữ dội. Điều đáng sợ là loại đám cháy này rất khó dập tắt bằng các phương pháp truyền thống và có khả năng cháy lại nhiều lần (re-ignition).
⚠️ Thực trạng 2024-2025:
Sự bùng nổ của xe ô tô điện và xe máy điện tại Việt Nam đã kéo theo nhu cầu lắp đặt trạm sạc xe điện tăng chóng mặt, đặc biệt là tại các tầng hầm chung cư, trung tâm thương mại. Tuy nhiên, hạ tầng PCCC cũ kỹ tại nhiều tòa nhà chưa được thiết kế để đối phó với rủi ro đặc thù này.
🏢 Chủ đầu tư & Ban quản trị
Hoang mang giữa “rừng” văn bản pháp luật mới. Làm sao để lắp trạm sạc phục vụ cư dân mà không vi phạm quy định PCCC?
👥 Cư dân
Lo sợ hầm gửi xe biến thành “bom nổ chậm”, phản đối gay gắt việc lắp trụ sạc vì lo ngại an toàn cháy nổ.
🔧 Kỹ sư M&E
Chuyên viên tư vấn & Báo giá
Ms. Thanh Tâm
Gặp khó khăn khi hồ sơ thiết kế liên tục bị trả về do không đáp ứng được các yêu cầu khắt khe về thông gió, ngăn cháy lan trong không gian kín.
Hậu quả pháp lý: Nếu tự ý lắp đặt trạm sạc mà không có hồ sơ thẩm duyệt PCCC, chủ đầu tư không chỉ đối mặt với mức phạt hành chính nặng nề theo Nghị định 136/2020/NĐ-CP mà còn có thể bị đình chỉ hoạt động tòa nhà. Nghiêm trọng hơn, nếu xảy ra hỏa hoạn gây thiệt hại về người và tài sản, trách nhiệm hình sự là điều khó tránh khỏi.
“Tại KTH Electric, chúng tôi luôn nói với khách hàng: Đầu tư cho hệ thống báo cháy tự động và chữa cháy trạm sạc không phải là chi phí đối phó, đó là khoản bảo hiểm sinh mạng.”
2. “Xương Sống” Pháp Lý: Các Văn Bản Bắt Buộc Phải Nắm Rõ
💡 Câu trả lời nhanh:
4 văn bản “kim chỉ nam” bắt buộc phải tuân thủ để được thẩm duyệt PCCC:
- 1 Công văn 1279/C07-PCCC (hướng dẫn chi tiết),
- 2 TCVN 13456:2022 (yêu cầu kỹ thuật trạm sạc),
- 3 QCVN 06:2022/BXD (quy chuẩn an toàn cháy nhà và công trình),
- 4 Nghị định 136/2020/NĐ-CP (quy định thẩm duyệt).
Để không bị lạc lối, bạn cần nắm vững hệ thống văn bản pháp lý đang chi phối lĩnh vực này. Đây là cơ sở để Cảnh sát PCCC thẩm duyệt hồ sơ của bạn. Dưới góc độ chuyên môn, tôi phân loại 4 văn bản quan trọng sau:
- 📜 Công văn số 1279/C07-PCCC (Cục Cảnh sát PCCC & CNCH)
Đây là văn bản quan trọng nhất hiện nay, hướng dẫn chi tiết các giải pháp an toàn PCCC cụ thể cho trạm sạc xe điện (bao gồm cả gara ô tô và trạm sạc độc lập). - 📜 TCVN 13456:2022
(Phòng cháy chữa cháy – Phương tiện giao thông đường bộ chạy điện – Yêu cầu an toàn). Quy định các yêu cầu kỹ thuật đối với trạm sạc, từ khoảng cách, hệ thống điện đến thiết bị ngắt khẩn cấp. - 📜 QCVN 06:2022/BXD và Sửa đổi 1:2023
Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn cháy cho nhà và công trình. Đặc biệt chú ý đến các quy định mới về Gara ô tô và giải pháp ngăn cháy, thoát khói cho tầng hầm. - 📜 Nghị định 136/2020/NĐ-CP
Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật PCCC, trong đó quy định rõ danh mục dự án phải thẩm duyệt thiết kế PCCC.
3. Quy Hoạch Vị Trí & Bố Trí Mặt Bằng
💡 Câu trả lời nhanh:
Tuyệt đối KHÔNG bố trí trạm sạc tại khu vực có nguy cơ nổ (gần kho nhiên liệu, trạm biến áp chứa dầu) hoặc cản trở lối thoát nạn. Với tầng hầm, chỉ được phép lắp đặt khi có hệ thống hút khói sự cố, cấp khí tươi liên động báo cháy và phải phân chia khoang cháy riêng biệt.
Vị trí đặt trạm sạc quyết định 50% khả năng được duyệt PCCC. Sai lầm ngay từ khâu chọn vị trí sẽ khiến bạn tốn kém hàng tỷ đồng để sửa chữa hoặc di dời sau này.
🚫 Nguyên tắc vàng: Tuyệt đối KHÔNG bố trí trạm sạc tại:
- Khu vực có nguy cơ nổ (gần kho nhiên liệu, kho hóa chất, trạm biến áp chứa dầu không có tường ngăn).
- Khu vực cản trở lối thoát nạn chính của tòa nhà.
A. Đối với trạm sạc ngoài trời
Việc bố trí ngoài trời thường dễ dàng hơn, nhưng vẫn phải tuân thủ khoảng cách an toàn chống cháy lan:
- ✓Khoảng cách đến công trình lân cận: Tối thiểu 10m. Nếu < 10m, bắt buộc xây tường ngăn cháy EI 60.
- ✓Khoảng cách đến bồn xăng dầu: Tuân thủ nghiêm ngặt quy chuẩn an toàn xăng dầu (>20m tùy quy mô).
- ✓Lối tiếp cận xe chữa cháy: Đảm bảo chiều rộng/cao thông thủy để xe cứu hỏa tiếp cận dễ dàng.
B. Đối với trạm sạc trong nhà/tầng hầm
Đây là bài toán khó nhất khi thi công điện tòa nhà M&E. Yêu cầu cực kỳ khắt khe:
- ❗Điều kiện tiên quyết: Chỉ lắp đặt tại tầng hầm có hệ thống hút khói sự cố và cấp khí tươi hoạt động tốt, liên động với hệ thống báo cháy tự động.
- ✓Phân khoang cháy: Khu vực sạc phải là khoang cháy riêng biệt, không chung không gian với xe chạy xăng/dầu.
- ✓Tường ngăn: Sử dụng tường REI 60 hoặc vách EI 60 sát trần để ngăn khói.
💡 Góc nhìn kỹ thuật từ KTH Electric:
Trong thực tế thi công tại các tòa nhà cũ (Retrofit), việc xây thêm tường ngăn cháy trong hầm là rất khó khả thi do ảnh hưởng đến kết cấu và luồng giao thông. Giải pháp thay thế thường được chúng tôi đề xuất là sử dụng Màn nước ngăn cháy (Drencher) hoặc Cửa sập ngăn cháy (Fire Shutter) kết hợp với giải pháp tăng cường thiết bị báo cháy tại chỗ. Tuy nhiên, giải pháp này cần được Cảnh sát PCCC thẩm duyệt kỹ lưỡng theo từng hồ sơ cụ thể.
4. Giải Pháp Ngăn Cháy Lan
💡 Câu trả lời nhanh:
Sử dụng hệ thống đầu phun hở (Drencher) tại ranh giới khu vực sạc để tạo bức tường nước ngăn bức xạ nhiệt. Nền khu vực sạc phải bằng vật liệu không cháy, có gờ chắn nước (5-10cm) hoặc rãnh thu nước chuyên dụng để ngăn chất lỏng cháy từ pin chảy lan sang các xe khác.
Ngăn cháy lan là biện pháp thụ động nhưng hiệu quả nhất để “nhốt” đám cháy lại, ngăn không cho nó thiêu rụi toàn bộ hầm xe trước khi lực lượng cứu hỏa chuyên nghiệp có mặt.
1. Vách ngăn cháy và Màn nước (Drencher)
Như đã đề cập ở trên, tường gạch hoặc vách thạch cao chống cháy là lựa chọn ưu tiên. Tuy nhiên, tại các lối ra vào khu vực sạc (nơi xe phải di chuyển qua lại), chúng ta không thể xây tường kín.
👉 Giải pháp: Lắp đặt hệ thống đầu phun hở (Drencher) ngay tại vạch ranh giới khu vực sạc. Khi có báo cháy, van tràn (Deluge Valve) mở ra, tạo thành một bức tường nước dày đặc, ngăn bức xạ nhiệt và lửa lan sang các xe bên cạnh.
2. Nền bãi đỗ và rãnh thu nước
Một đặc điểm nguy hiểm của pin Lithium khi cháy là có thể chảy ra các chất lỏng hoặc kim loại nóng chảy. Nếu nền bãi đỗ không phẳng hoặc không có biện pháp cô lập, chất lỏng cháy này sẽ chảy lan sang gầm các xe khác, gây cháy lan diện rộng.
- ●
Quy chuẩn: Nền khu vực sạc phải làm bằng vật liệu không cháy (bê tông cốt thép). - ●
Thiết kế khuyến nghị: Nên thiết kế gờ chắn nước (cao khoảng 5-10cm) xung quanh khu vực sạc hoặc rãnh thu nước sự cố chuyên dụng (tham khảo kỹ thuật thi công đấu nối thoát nước), dẫn về hố thu có bộ phận tách dầu/hóa chất, ngăn không cho chất lỏng cháy chảy tràn lan.
PHẦN 2: GIẢI PHÁP KỸ THUẬT CHUYÊN SÂU & CHIẾN THUẬT PCCC CHỦ ĐỘNG
5. Hệ Thống Điện & Ngắt Khẩn Cấp
💡 Câu trả lời nhanh:
Hệ thống điện phải trang bị Nút ấn ngắt khẩn cấp (EPO) cách trạm sạc 15-30m để cắt toàn bộ nguồn AC/DC khi có sự cố. Bắt buộc sử dụng thiết bị bảo vệ dòng rò (RCD) Type B (hoặc Type A + RDC-DD) vì Aptomat thông thường không phát hiện được dòng rò DC từ xe điện.
Trong 20 năm làm nghề tư vấn thi công cơ điện M&E, tôi chứng kiến nhiều vụ cháy không phải do bản thân thiết bị lỗi, mà do hệ thống bảo vệ không cắt được nguồn điện khi sự cố bắt đầu nhen nhóm. Đối với trạm sạc xe điện, dòng điện công suất lớn (đặc biệt là các trạm sạc nhanh DC) chính là “nguồn nhiên liệu” duy trì nhiệt độ cho đám cháy pin.
A. Nút Ấn Ngắt Điện Khẩn Cấp (Emergency Power Off – EPO)
Đây không phải là một công tắc điện thông thường. EPO là “chốt chặn cuối cùng” để cô lập nguồn năng lượng. Theo TCVN 13456:2022 và hướng dẫn của Cục Cảnh sát PCCC:
📍 Vị trí lắp đặt
Phải bố trí ở vị trí dễ tiếp cận, trên lối thoát nạn và cách khu vực đỗ xe/trụ sạc một khoảng an toàn (thường từ 15m đến 30m). Tuyệt đối không lắp ngay cạnh trụ sạc vì khi cháy, không ai dám lại gần để nhấn nút.
⚙️ Yêu cầu kỹ thuật
Khi kích hoạt, hệ thống phải cắt toàn bộ nguồn điện lưới (AC) và nguồn từ ắc quy dự phòng. Tín hiệu phải truyền về tủ trung tâm báo cháy. Tìm hiểu thêm về thiết bị đóng cắt để hiểu rõ cơ chế.
⚠️ B. Cảnh báo quan trọng về Thiết Bị Bảo Vệ Dòng Rò (RCD/RCBO)
Rất nhiều chủ đầu tư sai lầm khi lắp đặt các loại Aptomat chống giật thông thường (Type A hoặc AC). Vấn đề kỹ thuật: Xe điện khi sạc có thể sinh ra dòng rò DC (dòng một chiều) mượt. Các RCD thông thường (Type AC) sẽ bị “mù” (bão hòa từ) trước dòng rò DC này và không nhảy khi có sự cố.
C. Hệ Thống Tiếp Địa (Earthing System)
Hệ thống tiếp địa trạm sạc phải đảm bảo điện trở đất Rđ ≤ 4Ω. Quan trọng hơn, toàn bộ vỏ kim loại của trụ sạc, hàng rào bảo vệ, tủ điện phải được liên kết đẳng thế. Đối với trạm sạc ngoài trời, cần kết hợp với hệ thống chống sét để đảm bảo an toàn tuyệt đối trong mùa mưa bão.
6. Chiến Thuật PCCC Chủ Động: Đối Đầu Với “Thermal Runaway”
💡 Câu trả lời nhanh:
Chiến thuật PCCC cho pin Lithium là: Phát hiện sớm (bằng đầu báo khói kết hợp nhiệt hoặc ASD) -> Làm mát mạnh (bằng Sprinkler phản ứng nhanh) -> Cô lập (bằng chăn chữa cháy sợi thủy tinh hoặc bình chữa cháy gốc nước/chuyên dụng Class D). Bình bột ABC thông thường kém hiệu quả.
Đám cháy pin xe điện (Lithium-ion) được xếp vào loại đặc biệt nguy hiểm. Nó không cần Oxy từ không khí để duy trì sự cháy (vì phản ứng hóa học trong pin tự sinh ra Oxy). Do đó, các biện pháp “làm ngạt” thông thường như phun bọt CO2 hay bột ABC thường kém hiệu quả.
A. Hệ Thống Báo Cháy: Phải Nhanh Hơn “Tử Thần”
Đừng chỉ lắp đầu báo khói thông thường. Khi bạn nhìn thấy khói đen bốc lên, nhiệt độ có thể đã lên tới 400-600 độ C.
- ✓Đầu báo khói kết hợp nhiệt (Multi-sensor): Giúp loại bỏ báo giả và phát hiện sự gia tăng nhiệt độ bất thường. Tham khảo bài viết phân biệt đầu báo khói và đầu báo nhiệt để hiểu rõ hơn.
- ✓Đầu báo cháy độ nhạy cao (ASD): Đối với hầm xe cao cấp, hệ thống lấy mẫu không khí (ASD) phát hiện hạt khói siêu nhỏ vô hình, cảnh báo sớm trước hàng chục phút.
- ✓Liên động (Interlock): Báo cháy kích hoạt ➔ Cắt điện trạm sạc ➔ Kích hoạt hút khói ➔ Hạ cửa sập ngăn cháy.
B. Hệ Thống Sprinkler
Ưu tiên số 1 là LÀM MÁT (Cooling) để ngăn cháy lan.
- 💧 Đầu phun: Loại phản ứng nhanh (Quick Response), kích hoạt ở 68°C.
- 💧 Mật độ: Tính toán theo tiêu chuẩn nguy hiểm cao (High Hazard). Xem hướng dẫn tại TCVN 7336:2021.
C. Phương Tiện Chữa Cháy Xách Tay
Trang bị đúng loại để sống sót:
- 🔥 Bình gốc nước sinh học (Bio-foam): Tạo màng bọt làm mát cực nhanh.
- 🔥 Bình chuyên dụng Class D: Dùng dung dịch Vermiculite (AVD) hoặc F-500.
- 🔥 Chăn chữa cháy sợi thủy tinh: Trùm kín xe để ngăn ngọn lửa táp ra xung quanh.
7. Hệ Thống Giám Sát & Thông Gió (Monitoring & Ventilation)
👁️ Camera Nhiệt (Thermal Imaging)
Thay vì chờ cháy mới báo, tại sao không báo khi xe “bị sốt”? Chúng tôi khuyến nghị lắp đặt thiết bị chụp ảnh nhiệt hồng ngoại giám sát 24/7. Hệ thống AI sẽ cảnh báo ngay lập tức nếu nhiệt độ trụ sạc > 60°C.
💨 Thông Gió Sự Cố (Ventilation)
Khói pin Lithium chứa khí độc (HF, CO) gây ngất xỉu nhanh. Quạt hút khói phải là loại chịu nhiệt (250°C – 300°C trong 1-2 giờ). Đây là hạng mục quan trọng của các nhà thầu HVAC để đảm bảo tầng khí sạch cho cư dân thoát nạn.
PHẦN 3: QUY TRÌNH THẨM DUYỆT, BẢO TRÌ & GIẢI ĐÁP THẮC MẮC
8. Quy Trình 4 Bước Thẩm Duyệt PCCC “Bất Bại”
Rất nhiều chủ đầu tư “tiền mất tật mang” vì tự ý lắp đặt rồi mới đi xin giấy phép, dẫn đến việc phải tháo dỡ toàn bộ vì sai quy chuẩn ngay từ đầu. Với kinh nghiệm 20 năm xử lý hồ sơ, tôi đúc kết quy trình chuẩn 4 bước để đảm bảo tỷ lệ đậu hồ sơ là 99%:
Khảo sát & Đánh giá rủi ro
Kiểm tra hạ tầng điện (hệ thống tủ điện tổng MSB còn dư tải không?), hệ thống thông gió tầng hầm và khoảng cách thoát nạn. Lập báo cáo khả thi trước khi thiết kế.
Thiết kế kỹ thuật
Lập hồ sơ bản vẽ và thuyết minh theo TCVN 13456 và CV 1279. Yêu cầu đơn vị có Chứng chỉ hành nghề tư vấn thiết kế PCCC thực hiện.
Trình duyệt & Thẩm định
Nộp hồ sơ tại Cục/Phòng Cảnh sát PCCC. Giải trình kỹ thuật để bảo vệ phương án. Nhận Giấy chứng nhận thẩm duyệt mới được phép thi công.
Thi công & Nghiệm thu
Thi công đúng bản vẽ. Mời Cảnh sát PCCC nghiệm thu thực tế. Hoàn thiện hồ sơ hoàn công điện nước để lưu trữ.
9. Bảo Trì & Kiểm Tra Định Kỳ: Đừng Để “Mất Bò Mới Lo Làm Chuồng”
Trạm sạc xe điện hoạt động với công suất lớn liên tục. Các mối nối điện (terminal) sau một thời gian sẽ bị lỏng do giãn nở nhiệt, gây ra hiện tượng Move (phóng điện hồ quang) – nguyên nhân hàng đầu gây cháy tủ điện.
📋 Checklist bảo trì bắt buộc (3-6 tháng/lần):
- ✓
Siết lại các mối nối: Sử dụng cờ lê lực đúng tiêu chuẩn. Tham khảo quy trình đấu nối tủ điện MSB/DB.
- ✓
Kiểm tra nhiệt độ (Thermal Scan): Sử dụng dịch vụ scan nhiệt tủ điện quét toàn bộ cáp nguồn để phát hiện điểm nóng bất thường.
- ✓
Test hệ thống EPO & Liên động: Thử nhấn nút ngắt khẩn cấp và giả lập tín hiệu báo cháy để đảm bảo quạt hút khói hoạt động.
👉 Khuyến nghị: Sử dụng dịch vụ bảo trì hệ thống điện chuyên nghiệp để đảm bảo an toàn tuyệt đối.
10. Câu Hỏi Thường Gặp (FAQs)
Q1: Lắp trạm sạc tại nhà (Home Charger) có cần xin giấy phép PCCC không?
Hiện tại trạm sạc công suất nhỏ tại nhà riêng lẻ chưa bắt buộc thẩm duyệt PCCC theo NĐ 136. Tuy nhiên, bạn cần tuân thủ an toàn điện của EVN. Nên tham khảo hướng dẫn lắp đặt trạm sạc xe điện tại nhà để đảm bảo an toàn.
Q2: Xe điện cháy trong hầm, tôi phải làm gì?
1. Nhấn nút EPO ngắt điện ngay lập tức. 2. Báo động. 3. Nếu cháy nhỏ, dùng chăn chữa cháy/bình gốc nước. 4. Nếu cháy lớn, thoát nạn ngay lập tức, không cố dập lửa vì khói pin Li-ion rất độc.
Q3: Chi phí đầu tư hệ thống PCCC trạm sạc là bao nhiêu?
Phụ thuộc vào hiện trạng. Nếu đã có Sprinkler/Hút khói, chi phí thấp (chỉ cần bổ sung EPO, vách ngăn). Nếu phải làm mới hệ thống Drencher/Quạt hút, chi phí sẽ cao.
Q4: Bình bột ABC có chữa được cháy pin xe điện không?
Không hiệu quả. Nó chỉ dập lửa bề mặt, không làm mát được viên pin đang phản ứng nhiệt bên trong. Cần bình chuyên dụng. Xem thêm: Tiêu chuẩn bố trí bình chữa cháy.
Được kiểm duyệt chuyên môn bởi
Giám Đốc Kỹ Thuật BÙI TÁ VÂN
Với 30+ năm thực chiến (từ 1990), ông được giới chuyên môn công nhận là chuyên gia hàng đầu trong xử lý sự cố Cơ điện & Xây dựng phức tạp. Sở trường của ông là giải quyết các ca chống thấm ngược và thiết kế hệ thống điện chuẩn an toàn quốc tế IEC.
“Tôi đặt danh dự nghề nghiệp vào từng bài viết. Mọi giải pháp kỹ thuật tại đây đều đã qua thẩm định khắt khe để đảm bảo sự An toàn – Thực tế – Tối ưu chi phí cho bạn.”
